Alopecia areata

Alopecia areata is een aandoening waarbij plotseling kale plekken ontstaan op plekken waar normaal gesproken haar groeit. Dit gebeurt meestal op de hoofdhuid, maar kan ook op andere lichaamsdelen voorkomen, zoals de wenkbrauwen, wimpers, baardstreek, oksels en schaamstreek. De kale plekken hebben vaak een ronde of ovale vorm. Soms groeien de haren vanzelf weer terug, maar in sommige gevallen breidt de kaalheid zich verder uit. Naast haaruitval kunnen er soms ook veranderingen aan de nagels optreden. Dit zijn vaak kleine putjes of groeven in de nagels.

Er zijn verschillende vormen van alopecia areata:

• Alopecia areata: kale plekken op verschillende delen van het lichaam.
• Alopecia (areata) totalis: al het hoofdhaar valt uit.
• Alopecia (areata) universalis: al het haar op het hele lichaam valt uit.
• Alopecia (areata) ophiasis: bandvormig haaruitval in de nek, achter de oren, langs de achterste haargrens.

Ongeveer 10% van de mensen met alopecia areata verliest al het haar op het lichaam (alopecia universalis). De aandoening is niet besmettelijk en niet schadelijk voor de gezondheid, maar kan wel psychische gevolgen hebben, zoals onzekerheid over het uiterlijk of moeilijkheden bij sociale contacten.

Hoe ontstaat alopecia areata?

Het is niet precies bekend waarom iemand alopecia areata krijgt. Waarschijnlijk komt het door een fout in het afweersysteem van het lichaam. Normaal beschermt het afweersysteem ons tegen virussen en bacteriën, maar bij alopecia areata valt het per ongeluk de haarwortels aan. Dit wordt een auto-immuunziekte genoemd.
Alopecia areata komt vaker voor bij mensen die al een andere auto-immuunziekten hebben. Ook bij mensen met eczeem, astma of hooikoorts zien we vaker alopecia areata. Daarnaast kunnen erfelijkheid en omgevingsfactoren een rol spelen. Onderzoekers denken dat een verstoring in de bescherming van haarwortels tegen het afweersysteem een belangrijke oorzaak is.

Behandelingen alopecia areata

Is alopecia areata te genezen?

Het is moeilijk te voorspellen hoe alopecia areata verloopt. Als iemand kleine kale plekken heeft, is de kans groot dat de haargroei helemaal herstelt. In de meeste gevallen groeien de haren dan vanzelf terug. Dit kan enkele maanden tot jaren duren. De eerste haren die terugkomen, zijn soms wit, maar later krijgen ze weer hun normale kleur. Soms groeien de haren op de ene plek terug, maar ontstaan er op een andere plek weer nieuwe kale plekken. Ook kan alopecia areata na jaren opnieuw terugkomen.

De kans dat de haren niet terugkomen is groter in de volgende situaties:

• Wanneer de aandoening op jonge leeftijd begint.
• Bij ernstige vormen zoals alopecia totalis of alopecia universalis.
• Als de haaruitval zich bevindt in de nek bij de achterste haargrens (ophiasis-vorm).
• Wanneer er ook nagelafwijkingen aanwezig zijn, zoals putjes of groeven in de nagels.
• Als er andere auto-immuunziekten aanwezig zijn of in de familie voorkomen.
• Wanneer er aanleg is voor eczeem, astma of hooikoorts.

Welke onderzoeken vinden er plaats om de diagnose te stellen?

Uw arts ziet vaak meteen of u alopecia areata heeft als er op uw hoofdhuid één of meer kale plekken te zien zijn. Dit wordt vaak bevestigd door middel van trichoscopie. Een trichoscoop is een speciaal apparaat dat een arts of dermatoloog gebruikt om je haar en hoofdhuid van dichtbij te bekijken. Hiermee kan de arts details zien die met het blote oog niet zichtbaar zijn, zoals afgebroken haren waarmee de ziekte-activiteit kan worden vastgesteld. Het onderzoek doet geen pijn en is eenvoudig uit te voeren in de spreekkamer. Ook wordt er berekend hoeveel procent van het haar is aangedaan, dit heet de SALT score.

Heeft behandeling nut?

Behandeling is niet nodig, u heeft vaak weinig lichamelijke klachten door de haaraandoening. Wel kan haar verliezen een grote impact hebben op uw dagelijks leven. Mensen kiezen daarom soms voor behandeling. Dit is vaak afhankelijk van de grootte en uitgebreidheid van de plekken en hoe ernstig het iemand beïnvloedt. Welke behandeling voor u het beste is, hangt af van hoe uitgebreid het haarverlies is.

Meestal groeit het haar binnen enkele maanden tot jaren vanzelf weer terug. Als iemand last heeft van de kale plekken, dan kan er een behandeling worden gestart. Er zijn behandelingen die de haargroei kunnen stimuleren, maar deze werken niet bij iedereen. Bij kleine kale plekken kan een lokale behandeling met zalf, crème, lotion worden gebruikt. Bij uitgebreide alopecia areata kan een behandeling met tabletten of injecties nodig zijn. Vaak wordt er na drie maanden voor het eerst gekeken of een behandeling effect heeft. Na 6 maanden is het echte effect pas goed te beoordelen. Omdat de aandoening onvoorspelbaar verloopt, is het moeilijk om te zeggen of en wanneer het haar volledig terugkomt.

Kan ik een haartransplantatie nemen?

In geval van alopecia areata, totalis en universalis is haartransplantatie niet geschikt, zowel bij vrouwen als bij mannen. De eventueel (geschikte) getransplanteerde haren kunnen weer uitvallen en de kenmerkende areata plekken kunnen elders op het hoofd weer ontstaan.

Welke behandelingen zijn er?

Medische behandelingen (dermatoloog)

Hormoonzalven, lotions en crèmes
Corticosteroïden zijn stoffen die het lichaam zelf aanmaakt en die het afweersysteem beïnvloeden. Bij alopecia areata worden ze gebruikt om de verkeerde afweerreactie in de kale plekken te onderdrukken. De arts kan een zalf, crème of lotion voorschrijven die op de plekken moet worden gesmeerd. Na een paar weken tot maanden kan de haargroei weer op gang komen, maar dit werkt niet altijd.

Corticosteroïd (hormoon) injecties
Corticosteroïden kunnen ook direct in de kale plekken worden gespoten met een dunne naald. Dit wordt alleen gedaan bij kleine kale plekken. Soms moet de behandeling een paar keer worden herhaald voordat er resultaat is. Binnen enkele weken kunnen de haren weer gaan groeien, maar ook deze methode werkt niet altijd.

Minoxidil
Minoxidil is een lotion of schuim die u op de kale plekken van de hoofdhuid smeert.
Het is een off-label behandeling. Dat betekent dat het medicijn eigenlijk voor een andere ziekte is gemaakt. Oorspronkelijk is minoxidil een medicijn tegen hoge bloeddruk. Een bijwerking van minoxidil is dat het haargroei kan stimuleren. Het zorgt ervoor dat de haren langer in de groeifase blijven. Daardoor kunnen er meer haren groeien. Minoxidil werkt niet bij iedereen. Er wordt vaak gestart met minoxidil 5%. Minoxidil wordt niet vergoed door de zorgverzekeraar.

Diphencyprone (prikkeltherapie, lokale immuuntherapie)
Diphencyprone is een vorm van plaatselijke immuuntherapie. Eerst wordt de huid gevoelig gemaakt voor deze stof. Daarna wordt de kale plek wekelijks ingesmeerd, waardoor een allergische reactie ontstaat. Dit kan lijken op eczeem. De bedoeling is dat deze reactie de haarwortels stimuleert om weer haren te laten groeien. Wanneer u de behandeling met diphencyprone start is het erg belangrijk u aan de dosering met het bijbehorende percentage te houden om problemen te voorkomen.

Systematische behandelingen (tabletten of prikken) bij ernstige alopecia areata

Ciclosporine
Ciclosporine is een medicijn dat het afweersysteem onderdrukt en daardoor de ontstekingsreactie rond de haarwortels kan verminderen. Dit kan helpen om haaruitval te stoppen en de haargroei te stimuleren. Het effect is na 6 maanden pas goed te beoordelen. De werking verschilt per persoon en er zijn bijwerkingen. Het zorgt er niet voor dat u vaker ziek wordt, maar bent u ziek dan is er wel minder afweer dus kan het wat langer duren.
Er wordt regelmatig bloed geprikt om bijwerkingen zoals een verhoogd bloeddruk of verminderde nierfunctie te voorkomen.

Methotrexaat
Methotrexaat is een medicijn dat aanmaak van cellen remt en zo de ontstekingsreactie rondom de haarzakjes vermindert.
Dit medicijn wordt één keer per week ingenomen. Het werkt op de aanmaak van foliumzuur. Daarom is het belangrijk om ook foliumzuur-tabletten in te nemen tijdens de behandeling. Het kan helpen bij alopecia areata, maar het effect verschilt per persoon. Het effect is na 6 maanden pas goed te beoordelen. Veel voorkomende bijwerkingen zijn maagdarmklachten zoals misselijkheid rondom het innemen.
Methotrexaat kan invloed hebben op uw nier- en leverfunctie en de bloedaanmaak. Daarom wordt er regelmatig bloed geprikt.

Prednison
Prednison is een medicijn dat ontstekingen remt en het afweersysteem onderdrukt. Hierdoor kan het de ontstekingsreactie rondom de haarwortels verminderen en de haargroei stimuleren. Het wordt vaak gebruikt bij ernstige alopecia areata, maar meestal voor een korte periode eventueel in combinatie met een andere therapie, omdat langdurig gebruik sterke bijwerkingen kan geven.
Veel voorkomende bijwerkingen zijn gewichtstoename, vocht vasthouden, stemmingswisselingen en slaapproblemen. Bij langdurig gebruik kan prednison ook botontkalking veroorzaken. Daarom wordt het meestal alleen kort ingezet en in sommige gevallen afgebouwd met een lagere dosering. Wanneer de bijwerkingen te sterk zijn, kan de dosering worden aangepast.

JAK-remmers
Wat zijn JAK-remmers?
JAK-remmers zijn medicijnen die het afweersysteem onderdrukken. Hierdoor verminderen de klachten bij verschillende ziektes zoals eczeem, reuma en alopecia areata. Er zijn momenteel (juni 2025) sinds eind 2024 twee JAK remmers beschikbaar voor de behandeling van alopecia areata. Voor de vergoeding van deze behandeling via de zorgverzekering moet u wel aan een aantal voorwaarden voldoen.

Hoe weet ik of ik in aanmerking komt voor behandeling met een JAK-remmer?
JAK remmers worden vergoed bij ‘ernstige alopecia areata’ en nadat u bent behandeld met een medicijn zoals ciclosporine of methotrexaat. De eisen die de zorgverzekeraar stelt aan behandeling met een JAK remmer zijn:

• U bent 50% of meer van uw hoofdhaar verloren op dit moment
• De huidige ziekte episode bestaat korter dan 8 jaar
• De hergroei van het haar is onvoldoende ondanks behandeling met een systemisch medicijn zoals ciclosporine, prednison of methotrexaat, in adequate dosering en voor een passende behandelduur. Tenzij er aangetoonde contra-indicaties zijn voor of bijwerkingen zijn van dit medicijn. Uw dermatoloog kan u uitleggen wat dit inhoudt.

Wat is het effect van deze nieuwe behandeling met JAK-remmers?
De komst van JAK-remmers zoals baricitinib en ritlecitinib betekent een belangrijke stap vooruit in de behandeling van matig tot ernstige alopecia areata (AA). Beide medicijnen zijn inmiddels onderzocht in grote internationale studies en laten bij een deel van de patiënten duidelijk effect zien op haargroei. Wel is het belangrijk om te weten dat het effect niet bij iedereen optreedt én dat het tijd kost voordat verbetering zichtbaar is. Er moet minimaal 6 maanden behandelt worden. Baricitinib is onderzocht in twee grote fase 3-studies: BRAVE-AA1 en BRAVE-AA2. Hierin kregen patiënten met ernstig haarverlies (meer dan 50% van de hoofdharen verloren) dagelijks baricitinib of een placebo (nepmedicijn).De belangrijkste uitkomstmaat was het behalen van een SALT-score van ≤ 20, wat betekent dat maximaal 20% van de hoofdharen nog ontbreekt – dus substantiële hergroei. Na 36 weken zagen ze bij 35,9% van de patiënten die 4 mg baricitinib kregen dat deze score werd behaald. Ter vergelijking: in de placebogroep was dit slechts 6,1%. Ook ritlecitinib is onderzocht in een fase 2b/3-studie, de ALLEGRO-trial. Hierbij kregen patiënten tussen de 12 en 65 jaar met ernstig haarverlies verschillende doseringen ritlecitinib of een placebo. Na 24 weken behandeling zag ze bij 23% tot 31% van de patiënten die ritlecitinib kregen, dat er een SALT-score van ≤ 20 bereikt, afhankelijk van de dosering. In de placebogroep was dit 2% tot 3%. De resultaten lijken op de lange termijn nog hoger te zijn en richting de 40% te gaan.

Hoewel deze resultaten hoopgevend zijn, geldt:

• Niet iedereen reageert op de behandeling.
• Het effect is vaak geleidelijk, en volledige haargroei komt niet altijd voor.
• Bijwerkingen kunnen optreden, dus goede begeleiding door een arts is essentieel.

Baricitinib (juni 2025 vanaf 18 jaar)
Baricitinib is een JAK-remmer, een medicijn dat ontstekingsreacties in het lichaam beïnvloedt en zo het afweersysteem onderdrukt. Dit kan helpen om haaruitval te verminderen en de haargroei te stimuleren bij ernstige alopecia areata. De werking verschilt per persoon en niet iedereen reageert er even goed op. U moet minimaal 6 maanden worden behandeld voordat we iets over het effect kunnen zeggen.

Mogelijke bijwerkingen zijn infecties (met name verkoudheid virussen) en veranderingen in bloedwaarden. Daarom wordt er regelmatig bloed geprikt om de leverfunctie, nierfunctie en cholesterolwaarden te controleren. Als er afwijkingen worden gevonden, kan de dosering worden aangepast. Baricitinib wordt vaak voor een langere tijd gebruikt als het goed wordt verdragen. Zodra er een stabiel goed effect wordt gezien, zal uw arts het met u gaan hebben over afbouwen.

Ritlecitinib
Ritlecitinib is ook een is een JAK-remmer, een medicijn dat ontstekingsreacties in het lichaam beïnvloedt en zo het afweersysteem onderdrukt. Dit kan helpen om haaruitval te verminderen en de haargroei te stimuleren bij ernstige alopecia areata. De werking verschilt per persoon en niet iedereen reageert er even goed op. U moet minimaal 6 maanden worden behandeld voordat we iets over het effect kunnen zeggen.

Mogelijke bijwerkingen zijn infecties (met name verkoudheid virussen) en veranderingen in bloedwaarden. Omdat ritlecitinib het afweersysteem onderdrukt, kan het lichaam minder goed reageren op infecties. Daarom is het belangrijk om bij koorts of ziekte contact op te nemen met de arts. Tijdens de behandeling wordt er regelmatig bloed geprikt om de leverfunctie, nierfunctie en bloedwaarden te controleren. Als er afwijkingen zijn, kan de dosering worden aangepast. Wanneer u goed op het medicijn reageert en de bloedwaarden stabiel blijven, kan ritlecitinib langdurig gebruikt worden. Zodra er een stabiel goed effect wordt gezien, zal uw arts het met u gaan hebben over afbouwen.

Biologicals
Biologicals, ook wel biologische medicijnen genoemd, zijn medicijnen die speciaal zijn ontwikkeld om het immuunsysteem op een heel gerichte manier te beïnvloeden. Ze worden al langere tijd gebruikt bij ziekten als psoriasis, reuma en ziekte van Crohn. Deze medicijnen blokkeren bepaalde stoffen of cellen in het afweersysteem die een rol spelen bij ontstekingen.

Bij alopecia areata – een auto-immuunziekte waarbij het lichaam eigen haarzakjes aanvalt – is het immuunsysteem ook betrokken. Daarom is er de afgelopen jaren interesse ontstaan in het gebruik van biologicals bij AA. Er zijn inmiddels eerste aanwijzingen dat sommige biologicals, zoals dupilumab (bekend van gebruik bij eczeem), mogelijk effect kunnen hebben op de haargroei bij AA. Deze resultaten zijn vaak gebaseerd op kleine onderzoeken of op ervaringen van patiënten die het middel kregen voor een andere aandoening, en toevallig ook verbetering zagen van hun haarverlies. Ook zijn er studies naar een nieuw middel (amlitelimab) gestart in 2024. Toch zijn biologicals nog geen standaardbehandeling voor AA, en op dit moment (juni 2025) worden ze niet vergoed door de zorgverzekering voor deze indicatie. Daarvoor is eerst meer en beter onderzoek nodig om te bewijzen dat ze ook echt effectief en veilig zijn voor mensen met alopecia areata.

Tot die tijd worden biologicals alleen gebruikt bij AA in onderzoeksverband of gegeven wanneer een patiënt een andere ziekte heeft waarvoor hij of zij een biological gebruikt.

Alternatieve behandelingen
Soms uit overtuiging, maar ook omdat de traditionele geneeskunde (nog) geen oplossing biedt, proberen velen met alopecia areata aanvullende en alternatieve therapieën. Ze zoeken zo hun persoonlijke, of een extra manier om hun haar terug te krijgen. Voor haarverlies zijn diverse aanvullende of alternatieve behandelmethodes beschikbaar, onder meer homeopathie, kruidentherapie, hypnotherapie en voedingssupplementen.

Er is onvoldoende bewijs dat deze alternatieve methoden medisch gezien iets toevoegen, maar dat wil niet zeggen dat ze psychologisch niet waardevol zouden zijn. Bepaalde vormen kunnen helpen ontspannen en de persoon zich 'beter in zijn of haar vel laten voelen'. Een placebo-effect is ook hier niet ondenkbaar. De medische wereld staat vaak tweeslachtig tegenover alternatieve behandelingen. Vele medici wijzen ze af; maar er zijn er ook die ze omarmen. Al is er geen bewijs voor of tegen de werking, dit is nog geen reden om ze af te wijzen. Bewezen succes is evenmin aan de orde bij de meeste reguliere, erkende behandelingen. Voor sommige mensen kan het combineren van de traditionele en aanvullende behandelingen goed uitpakken. Vele patiënten met alopecia areata hebben een of meerdere alternatieve behandelingen geprobeerd, variërend van acupunctuur of dieetvoorschriften tot handoplegging. Er zijn positieve en negatieve ervaringen. Het koesteren van hoop en geloof in een behandelmethode blijkt vaak een (eveneens onbewezen) succesfactor.