Alopecia androgenetica
'Alopecia androgenetica' is de naam van de haaruitval die doorgaans wordt aangeduid met 'mannelijke kaalheid'. Deze kaalheid wordt veroorzaakt door de gevoeligheid van de haarzakjes voor het (mannelijke) hormoon dihydroxy-testosteron (DHT). Bij mannen is 'androgenetica' te herkennen doordat de hoeveelheid haar op de kruin of bij de inhammen, minder wordt.
De term ‘mannelijke kaalheid’ is enigszins verwarrend, want ook vrouwen kunnen last hebben van deze vorm van kaalheid. Bij vrouwen wordt daarom gesproken van ‘haarverlies volgens het vrouwelijk patroon’.
Alopecia androgenetica heeft qua oorzaak niets te maken met alopecia areata. Anders dan bij alopecia areata, is de mannelijke kaalheid een onomkeerbaar proces. Haar dat weg is blijft weg.
In Nederland heeft naar schatting ruim 70 procent van de mannen last van alopecia androgenetica. Bij vrouwen is dat ruim 40 procent. Alopecia androgenetica kan al ontstaan in de puberteit.
Bij mannen begint deze kaalheid bij de slapen en op de kruin en gaat meestal door tot er alleen een rand haar op het achterhoofd overblijft. Bij vrouwen komt alopecia androgenetica meestal tot uiting door een dunnere haarinplant, vaak dominant op de middellijn van het hoofd.
Alopecia androgenetica is strikt genomen geen ziekte of aandoening, maar wordt beschouwd als een verouderingsverschijnsel en is grotendeels erfelijk. Dat neemt niet weg dat het wel als een aandoening wordt ervaren, zeker voor (jonge) vrouwen bij wie de kaalheid goed zichtbaar is. Ook voor mannen bij wie de kaalheid al op jonge leeftijd inzet, kan dit heel belastend zijn en heeft het een grote invloed op de kwaliteit van leven.
Fases in de haargroei
De haargroei kan worden verdeeld in drie fases namelijk:
- Anagene fase: groeifase 1-6 jaar, 1 tot 3 mm per dag
- Katagene fase: omschakeling van groei naar rust
- Telogene fase: rustfase met aan het eind haaruitval
Na de telogene fase begint de haarfollikel weer met een anagene fase. Zo kan ieder haarzakje zo'n 20 keer een nieuwe haar maken.
Het ontstaan van Alopecia Androgenetica:
- Mannelijke hormonen, met name dihydrotestosteron (DHT), binden aan receptoren ("antennes") op haarfollikels
- Grote haarfollikels worden geleidelijk kleine follikels
- Verkorting van de anagene fase (groeifase)
- Ontwikkeling van kortere en dunnere haren. De follikels blijven bestaan
- Alopecia androgenetica ontstaat geleidelijk.
Het centrale kenmerk van alopecia androgenetica is de miniaturisatie van de haren is. Met andere woorden, iedere haarcyclus eindigt met dunnere haar.
Haarverlies volgens het vrouwelijk patroon
In plaats van alopecia androgenetica kunnen vrouwen ook 'Haarverlies volgens het vrouwelijk patroon' hebben. Hierbij spelen mannelijke hormonen geen rol. En daarom hebben behandelmethoden die mannelijke hormonen onderdrukken ook geen effect.
Er is nog niet veel bekend over de oorzaken van haarverlies volgens het vrouwelijk patroon. Pityrosporon ovale, een gist die bij iedereen aanwezig is zou een rol kunnen spelen. Erfelijkheid kan een rol spelen.
Behandelingen alopecia androgenetica
Alopecia androgenetica
Het is van belang om voorafgaand aan een behandeling eerst een aanvullend onderzoek te doen om andere ziektes uit te sluiten:
- ijzergebrek;
- TSH (schildklierhormoon); zowel onderfunctie als overfunctie kan leiden tot haaruitval;
- bij vrouwen ook de hormonale status.
Iedere vorm van ontsteking op het hoofd en schilfers, jeuk door bijvoorbeeld eczeem of psoriasis dient te worden tegengegaan, aangezien dit haaruitval kan veroorzaken. Na behandeling hiervan kunnen de haren gedeeltelijk terugkomen.
Therapie bij vrouwen met haarverlies volgens het vrouwelijk patroon
Behandeling met Cyproteron (merknaam Androcur). Dit moet in combinatie met een anticonceptiepil worden gebruikt. De anticonceptiepil moet worden gebruikt vanwege een regelmatige cyclus en omdat cyproteron de mannelijke vrucht kan verminken. Cyproteron mag niet worden gebruikt tijdens de zwangerschap. Aangezien elke anticonceptiepil een geringe kans (< 1%) op borstkanker geeft, wordt cyproteron na de menopauze niet meer gecombineerd met een pil. Depressieve gevoelens zijn een mogelijk bijverschijnsel van cyproteron. De Dianepil, waarin ook cyproteron zit, wordt niet meer voorgeschreven aan nieuwe patiënten vanwege een verhoogd risico op trombose, vooral bij rokers. Ook wordt de Dianepil tegenwoordig niet meer vergoed.
Behandeling met haarlotion met vrouwelijk hormoon: sommige vrouwen hebben baat bij een haarlotion op basis van het vrouwelijke hormoon 11-alfa hydroxyprogesteron. Dit wordt speciaal gemaakt in de apotheek naar oud recept.
Behandeling met Ketoconazol shampoo: voor bestrijding van de gist Pityrosporon ovale wordt Ketoconazol shampoo voorgeschreven. Maar het geeft geen spectaculaire verbetering van de haaruitval. Wel helpt het tegen de jeuk en schilfers.
Therapie bij mannen met AGA
Finasteride geeft goede resultaten, maar is wel duur en wordt niet vaak vergoed. Het moet minimaal 6 maanden worden gebruikt voordat er resultaat te zien is en dit resultaat verdwijnt als het niet meer wordt ingenomen. Het remt het haarverlies tot 50% tot 2 jaar na de start.
De meeste artsen schrijven Finasteride niet voor aan vrouwen aangezien het net als Androcur invloed kan hebben op de mannelijke vrucht. Bovendien is het, in tegenstelling tot Androcur, nog maar relatief kort op de markt en is het niet op vrouwen getest.
Artsen schrijven Androcur niet voor aan mannen aangezien dat zorgt voor chemische castratie.
Het NVDV heeft de brochure 'Richtlijn Off-label Finasteride' geschreven.
Therapie voor mannen en vrouwen met AGA/ haarverlies volgens het vrouwelijk patroon
Minoxidil 2% en 5% oplossing (aanbrengen op het haar). Minoxidil 2% oplossing is kant en klaar verkrijgbaar onder verschillende merknamen. Minoxidil 5% oplossing moet speciaal worden bereid bij de apotheek. Het moet 6 maanden lang worden gebruikt voordat je überhaupt resultaat ziet. Als je ermee stopt, vallen de haren weer uit. Minoxidil vormt nieuwe vaatjes en de vellusharen (babyhaartjes) worden teruggeduwd tot de terminale fase, waarin de haren toch nog wat dikker zijn.
Minoxidil is een bètablokker die psoriasis kan verergeren.
In de apotheek is het merk Dercos te krijgen (van Vichy). Dit merk heeft een shampoo en ampullen die Aminexil bevatten dat verwant is aan Minoxidil. Alle hiervóór genoemde middelen behalve Dercos zijn uitsluitend op recept verkrijgbaar. Alle genoemde middelen moeten zelf worden betaald, behalve Androcur.
Camouflage van de reeds opgetreden kaalheid
Om dunne haren en/of kale plekken te camoufleren kan worden gekozen voor een haarwerk.
Haartransplantatie
Met haartransplantatie kan (weer) blijvend haargroei worden ontwikkeld. Dit is gebaseerd op het feit dat er haren zijn die niet gevoelig zijn voor het DHT-hormoon. Die haren vallen dus nooit uit. Deze haren worden verplaatst naar de voorkant van het hoofd. In eerste instantie zullen alle getransplanteerde haren uitvallen, maar na drie maanden (de rustfase) gaan de haren weer groeien en zullen niet meer uitvallen. Er moeten wel vrij veel haren worden getransplanteerd voor een mooi vol resultaat, wat een kostbare aangelegenheid is. Helaas is deze methode minder tot niet geschikt voor vrouwen.
Micro Hair Pigmentatie
Een van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van camouflage voor het hoofd is Micro Hair Pigmentatie. MHP is een behandeling die door middel van (permanente) pigmentatie wordt toegepast op de hoofdhuid om een natuurlijk uitstraling van echt haar na te bootsen. Hierdoor lijkt het alsof het haar is afgeschoren.
